چگونه یک دفاع پایان نامه موفق داشته باشیم؟ آموزش ارائه دفاع پایان نامه
جلسه دفاع از پایان نامه برای دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد یا کنفرانس های دانشجویی معمولاً یک موضوع بسیار استرس آور و وحشتناک است. در این بخش، با آموزش ارائه دفاع پایان نامه ، همراه ما باشید تا بتوانید بر این مشکل فائق آیید!
دانشجویان بسیاری بواسطه عدم ارائه خوب در دفاع یا کنفرانس دانشجویی زحمات چندین ماهه خود را به هدر داده اند. دفاع یا کنفرانسی که می توانست فرصتی برای گرفتن یک نمره خوب و یا جلب توجه استاد و دیگر همکلاسی های خود و شاید موقعیت های شغلی بعدی باشد.
از طرف دیگر دانشجویانی هم هستند که بواسطه یک ارائه قوی دعوت به کار شدند و و مدیر یک شرکت معتبر که در جلسه دفاع اوحضور داشت از او دعوت به همکاری کرد. از این رو در این مقاله با آموزش ارائه دفاع پایان نامه سعی نمئدیم شما را در این مسیر یاری رسانیم.
1- مدیریت ابزارها و مکان ارائه
تجربه حضور در جلسه های دفاع نشان میدهد که کمتر جلسه ای است که با مشکلات ویدئو پروژکتور یا ناهمخوانی فونتهای فایل پاورپوینت و اجرا شدن فیلمها مواجه نشود. بر این اساس پیشنهاد میشود روز قبل یا حداقل یک ساعت پیش از برگزاری جلسه به سالن مربوطه مراجعه کنید و از سلامت دستگاههای رایانه ای و پرژکتور آنجا مطمئن شوید شوید و چک کنید پروژکتور سالن به
دوست عزیزی میگفت: در یکی از ارائه هایم در دانشکده که لپ تایم هم همراهم بود فیش ویدیو پرژکتور به سیستم من متصل نشد و من فلشم را که همراهم بود به کامپیوتر سالن وصل کردم و متاسفانه کامپیوتر سالن فونت پاورپوینت من را بهم ریخته نشان می داد و از آنجایی که pdf آنرا از قبل آماده کردم بودم، مجبور به نمایش pdf شدم و از مهلکه نجات پیدا کردم.»
2- بهتر است از لپ تاپ شخصی خودمان استفاده نماییم
مهم ترین عوامل مربوط به ابزارهای ارائه سیستم صوتی پروژکتور سیستم کامپیوتری یا لپ تاپ است که از قبل باید روی تک تک موارد فوق فکر کرد و مشکلات احتمالی را پیش بینی کرده و راهکارهای لازم را آماده داشته باشیم مثلا در خصوص لب تاب بهتر است از لپ تاپ شخصی خودمان استفاده نماییم چون به آن مسلط هستیم همچنین یادمان باشد که فرمتهای مختلفی از اسلایدها تهیه کنیم بالخص فرمت pdf و به همراه داشته باشیم اصلا به لپ تاپ مان اعتماد نکنیم و یک نسخه پشتیبان از اطلاعات در فلش مموری با سی دی و یک نسخه هم در ایمیلمان داشته باشیم.
3- مدیریت زمان:
حواستان به زمان باشد. خیلی وقت ها )مخصوصا در جلسه دفاع( به ازای دقایقی که هدر داده اید، ازشما نمره کم می گردد بنابراین از قبل حساب همه چیا را بکنید و چندین مرتبه برای خودتان ارائه بدهید و زمان بگیرید تا به چنین مشکلی بر نخورید. دو سه دقیقه را هم برای اتفاقاتی که ممکن است سر جلسه پیش بیاید، کنار بگذارید. اگر نگاه کردن به ساعت موقع حرف زدن حواستان را پرت می کند، به دوستتان بسپارید تا زمان به نصف که رسید، به شما علامت بدهد. ضمنا ۳۲ تا اسلاید برای یک ارائه ۱۵ دقیقه ای زیاد است. پس تعداد اسلایدها را هم متناسب با زمانی که دارید در نظر بگیرید.
4- مدیریت تمرکز:
عواملی را که باعث می گردند تمرکا شما هنگام ارائه از بین برود و سررشته کلام از دستتان خارج گردد را شناسایی کرده و از بین ببرید. تلفن همراه خود را خاموش کنید حتی اگر در حالت لرزشی باشد ممکن اسات برای چند لحظه
تمرکز شما را به هم بزند! وسایل همراه مثل سکه ، کلید و … ممکن است هنگام حرکت شما صدا تولید کنند یا از جیب شما خارج شوند. پس سعی کنید از قبل آنها را در یک مکان مناسب قرار دهید.
در یکی از جلساات دفاع ، برگه یادداشت شخص ارائه دهنده که بر روی تریبون قرار داشت بر روی زمین افتاد و هنگامی که او برای برداشتن برگه خم شد، چندین سکه ، کارت و اشیا دیگر از جیب او به زمین ریخت و همین عامل
سبب شد که رشته کلام از دست وی خارج گردد پس نکات ریز را جدی بگیرید.
5- مدیریت تکه کلامهای بیهود ه و تکراری:
شاید شما هم از دسته افرادی هستید که تکه کلام دارید.ذهن ما دربعضی از لحظات که واژه مناسبی را به خاطر نمی آورد و برای اینکه زمان بخرد، جای خالی کلمه را با تکه کلام پر میکند. برای حذف این تکه کلام ها ابتدا صدای خود را ضبط کرده و ببینیم از چه تکه کلامهایی استفاده می کنیم و سپس آن تکه کلام را حذف کنیم .
یک را ه حذف آنها استفاده از سکوت یا مکث باه جای آنهاست و را ه حل دیگر استفاده از کش پول یا خودکار است که وقتی از آن تکه کلام استفاده کردیم با خود کار یا کش پول که قبلا بدور دستمان پیچیده ایم ضربه کوچکی باه دستانمان وارد نماییم تا ضمیر ناخودآگاه تنبیه گردد تا دیگر از این تکه کلام استفاده نکند.
6- مدیریت بحث های نامربوط در جلسه:
جلسات دفاع یا کنفرانس های دانشجویی سوالات یا بحث هایی مطرح می شود که یا با موضوع مرتبط نیست یا ما را از موضوع دور می کند لذا برای جلوگیری و مدیریت اینگونه بحث ها ، موارد نامربوط را به بعد از جلسه ارجاع دهید.
7- اگر مخاطبین به ما گوش نمی دهند چکار کنیم؟ این موضوع را از قبل جلسه باید مدیریت کنیم چون یا موضوع ما مناسب نیست یاا ارائه ما ضعیف است. البته این مورد بیشتر در کنفرانسهای دانشجویی پیش می آید تا درجلسات دفاع .
8- لباس و پوشش در جلسه ارائه : قاعده کلی درپوشش سخنران این است که همیشه سخنران باید مشابه یا بهتر از مخاطبان لباس بپوشید و این بهتر بودن از نظر تمیزی و آراستگی و اتو کشیده بودن است. مخاطبین اول در مورد لباس تان قضاوت میکنند بعد در مورد خودتان. لذا در سی ثانیه اول در مورد شما قضاوت صورت میگیرد به همین دلیل، ظاهر و لباس شما بسیار مهم است.
9- پذیرایی را به دیگران واگذار کنید: منظور این است که از خرید تا توزیع پذیرایی، خودتان را اصلا درگیر نکنید. خب، واضح است که اگر روزهای قبل در دفاع دوستانتان این لطف را برایشان کرده باشید، در این مورد مشکلی نخواهید داشت.
10- تماس چشمی با مخاطبین :
تماس چشمی باعث ایجاد ارتباط عاطفی بین شما و مخاطبین میگردد. وقتی باه مخاطبین نگاه نکنیم مقدار زیادی از ارتباطات انسانی می خشکد و ارائه حالت مکانیکی پیدا میکند.
نگاه شما باید مثل یک پرتو لیار باشد وقتی با یکی از مخاطبین ارتباط چشمی برقرار کردید حدود دو تا سه ثانیه صبر کنید سپس به سراغ فرد بعدی بروید اگر زمان ارتباط چشمی شما خیلی کم باشد. نشان دهنده اضطراب و عدم اعتماد به نفس شما خواهد بود و اگر زمان ارتباط چشمی شما خیلی زیاد باشد ممکنه باعث رنجش او گردد . بالخص در مورد خانمها این موضوع غلیظ تر است
یادمان باشد که از نگاه کردن افراطی به افراد مهم سالن مثل اساتید داور و راهنما خودداری کنیم ، چون دیگران احساس خواهند کرد که از آنها غفلت شده است.
11- مدیریت پرسش وپاسخ: برای پاسخ به پرسشهای پرتکرار داوران آماده باشید. برخلاف گمان برخی از دانشجویان، داوران قابل پیش بینی هستند.
تجربه نشان داده است، بیش از یک سوم پرسشهای داوران از فصل نخست پایان نامه است. به احتمال زیاد داور درباره، ماهیت مسئله ای که درباره آن تحقیق کرده اید و اهمیت و ضرروت پرداختن به آن از شما خواهد پرسید.
پرسش بعدی او احتمالاً دربارهء هدف تحقیق ، چگونگی تدوین پرسشها یا فرضیه هاست. زیرا این سه به یکدیگر مرتبطند و همواره پس از بیان مسئله، این وظیفهء محقق است که به روشنی هدف خود را از انجام تحقیق مطرح کند که معماولاً بازتابی از آن در پرسشها یا فرضیه های او دیده میشود.
پرسش پرتکرار بعدی دربارهء جامعیت و سطح تحلیل در مرور پیشینهء پژوهش یا همان ادبیات تحقیق است. معمولاً به دلیل آشنایی داوران با قلمرو موضوع مورد بحث، آنان از منبع یا منابع مهمی اطلاع دارند، که ممکن است در تحقیق شما از قلم افتاده باشد. در این صورت باید از داور سپاسگذار باشید و در نسخه نهایی به آن منبع یا منابع مطرح شده استناد کنید.
پس از پیشینه پژوهش، نوبت به روش تحقیق میرسد. به احتمال قریب به یقین داور دربارهء روش شناسی پژوهش، پرسش یا پرسشهایی مطرح خواهد کرد. زیرا روش شناسی همچون ستونی مرکزی است که هر تحقیق بر بنیاد آن استوار است. بنابراین، تقریباً مطمئن هستیم بحثی در این زمینه مطرحخواهد شد.
شما باید آماده باشید که به چند پرسش روش شناختی پاسخ گویید: چرا این روش مشخص را در تحقی خود انتخاب کرده اید؟ امتیاز این روش نسبت به روشهای مشابه چه بوده است؟ این روش را در عمل چگونه اجرا کرده اید؟ در اجرای آن با چه موانع و مشکلاتی مواجه بوده اید و چگونه از آنها عبور کرده اید؟
پرسش پرتکرار بعدی دربارهء یافته های تحقیق و نتیجه گیری نهایی است. چگونگی ارائه یافته ها، چگونگی تنظیم جدولها و ترسیم نمودارها از جمله مباحث متداول در جلسه های دفاع است که باید برای آنها آماده باشید.
سرانجام تقریباً میتوانید مطمئن باشید که داور درباره، تفسیر نهایی شما از یافته های تحقیق که در فصل پنجم مطر حمیشود، خواهد پرسید زیرا یافته های هر تحقیق زمانی ارزشمند است که با تفسیر محقق همراه باشد.
داوران معمولا چه سوالهایی از شما می پرسند؟
- برخلاف گمان برخی از دانشجویان، داوران قابل پیش بینی هستند.تجربه نشان داده است، بیش از یک سوم پرسشهای داوران از فصل نخست پایان نامه است.
- به احتمال زیاد داور درباره، ماهیت مسئله ای که درباره آن تحقیق کرده اید و اهمیت و ضرروت پرداختن به آن از شما خواهد پرسید.
- پرسش بعدی او احتمالاً دربارهء هدف تحقیق ، چگونگی تدوین پرسشها یا فرضیه هاست. زیرا این سه به یکدیگر مرتبطند.
- پرسش پرتکرار بعدی دربارهء جامعیت و سطح تحلیل در مرور پیشینهء پژوهش یا همان ادبیات تحقیق است. معمولا داوران به منایع مهمی درباره موضوع تحقیق شما اشراف دارند و ممکن است در این مورد از شما سوالاتی بپرسند.
- به احتمال قریب به یقین داور درباره روش شناسی تحقیق شما سوال خواهد پرسید. شما باید آماده باشید که به چند پرسش روش شناختی پاسخ دهید؛ برای مثال: چرا این روش مشخص را در تحقیق خود انتخاب کرده اید؟ امتیاز این روش نسبت به روشهای مشابه چه بوده است؟
- پرسش پرتکرار بعدی دربارهء یافته های تحقیق و نتیجه گیری نهایی است.
- چگونگی ارائه یافته ها، چگونگی تنظیم جدولها و ترسیم نمودارها از جمله مباحث متداول در جلسه های دفاع است که باید برای آنها آماده باشید.
- تقریباً میتوانید مطمئن باشید که داور درباره، تفسیر نهایی شما از یافته های تحقیق که در فصل پنجم مطر ح میشود، خواهد پرسید زیرا یافته های هر تحقیق زمانی ارزشمند است که با تفسیر محقق همراه باشد.
چند نکته مهم در پاسخ به سوالات اساتید و مخاطبین
- وقتی داور یا کسی سوالی پرسید با دقت گوش کنید. اگر کاملا متوجه سوال نشدید، لطفا حدس نزنید و از او بخواهید دوباره سوالش را تکرار کند . بعد از فهم سوال در چنین وضعیتی حتما باید سوال را دوباره تکرار کرد و از سوال کننده پرسید که سوال شما را درست متوجه شده ام.
این کار سه حسن دارد:
- اول اینکه به سوال کننده احترام گذاشته ایم که خوب گوش کرده ایم.
- دوم اینکه همه مخاطبین ممکنه سوال را نشنیده باشند با تکرار سوال متوجه میشویم که همه سوال را شنیده اند زیرا مخاطبین وقتی جوابی را بشنوند که ندانند سوال آن چه بوده است کمی سر خورده میشوند.
- سوم اینکه همزمان که سوال را تکرار میکنید به جواب هم فکر کنید چون آن بخشی از مغز که سوال را تکرار میکند با بخشی از مغز که راه حل را جستجو می کند متفاوت است.
- هرگز احساس نکنید که باید در پاسخ دادن عجله کنید و فورا به سوالات جواب دهید و هرچیزی به ذهن تان آمد بگویید . وقتی پرسشی را میشنوید مکثی کوتاه کرده (حدود سه تا پنج ثانیه عالی است البته بیشتر از پنج ثانیه هم نشود چون تلقی میشود که شما جواب را نمیدانید) سپس پاسخ دهید.
اول اینکه سخنران افکارش را جمع و جور میکند و واضح تر و منسجم تر صحبت می کند دوم اینکه به مخاطبان این پیام را میدهد که سخنران سنجیده سخن می گوید و هر قبل از سخن گفتن فکر میکند و هر حرفی را به زبان نمی آورد و خویشتن دار و مسلط است.
- ممکنه سوال چالش انگیزی از شما بپرسند یا اینکه با نظرات شما مخالفت گردد. باید مراقب باشیم در دام جبهه گیری علیه طرف مقابل نیفتیم چون ممکن است حرفها و صحبت هایی انجام دهیم که بعدا پشیمان شویم. باید در این حالت مراقب احساسات مان باشیم و به شیوه حرفه ای و مثبت سخن بگوییم و انعکاس مثبتی از خودمان بجا بگذارید .
وقتی داور یا کسی که سوالی میپرسد و بلد نیستیم ، چکار باید بکنیم؟
در چنین مواقعی که جواب سوال را نمی دانیم، واکنش ضعیفی از خود بروز ندهیم که جایگاه ما را دچار خدشه کند و بقول معروف خودمان با دست خودمان ابرویمان را نریزیم و می بایست از قبل این موضوع را پیش بینی کرده و آمادگی کافی داشته باشیم و یک راهکار داشته باشیم.
در این مواقع، پاسخ را مختصر و مفید بیان کنید و با جوابهای اضافی راه را برای سوالات بیشتر و بحث باز نکنیم.
- اگر در هنگام سوال کردن به شما گفتند در اسلاید سوم وسط صفحه چه نوشته اید. هول نشوید و مجدد همان لپ تاپ و کامپیوتر را دنبال کنید و به صفحه پروژکتور نگاه نکنید. به جرات می توان گفت نگاه کردن به صفحه پروژکتور و دنبال مطلب گشتن در آن در حین پرسش و پاسخ کار بسیار نادرستی است و کافیست مطلبی را در صفحه پروژکتور پیدا نکنید و تازه حضار بخواهند شما را راهنمایی کنند! این اتفاق به طرز باور نکردنی کبریت به انفجار کشیدن انبار تمرکز شما خواهد بود. پس تنها به دو مکان نگاه کنید اول اساتید و حضار و دوم صفحه مانیتور روبرویتان .
نکات مهم در پاسخ به سوالات اساتید و مخاطبین
هنگامی که استاد داور شما معرفی شد در مورد او تحقیق کنید. با شناسایی روحیات استاد داور و استفاده از تجربیات قربانیان قبلی ویژگیهای او را بشناسید و بدانید که به چه مواردی حساس است؛ مثلا برخی اساتید به نکات نگارشی و یا نحوه طراحی پاورپوینت و برخی دیگر به محتوای مطالب و اینکه شما چقدر موضوع را درک کرده اید، حساس هستند.
معمولا سوالاتی که اساتید مطرح میکنند، نزدیک به حیطه تخصصی خودشان است پس نیاز است از تخصص اصلی استاد و علاقمندی او نیز خبر داشته باشید. این را هم یادتان باشد که خیلی وقتها داور محترم سوالاتش را از صحبتهای شفاهی شما میپرسد؛ بنابراین توضیحاتی را در جلسه دفاع مطرح کنید که هم بر آنها مسلط باشید و هم قابلیت به چالش کشیدنتان را نداشته باشند.
اساتید داور معمولا از دانشگاه شما هستند و شما نیز تا حدی با آنها آشنا هستید. در صورتی که استاد از دانشگاه دیگر و به صورت مدعو است، میتوانید با استفاده از وب سایت او و یا پرسش از دانشجویان آن دانشگاه در مورد وی تحقیق کنید.
اگر استاد داورتان جلسه دفاع دیگری نیز قرار است داوری کند، حتما در آن جلسه حاضر شوید و از نزدیک با دغدغه های و حساسیتهای ایشان آشنا شوید.
راه دیگر شناخت اساتید داور مطالعه مقالات و کتابهای چاپ شده از استاد است که شما را با زمنیه های علاقمندی استاد آشنا میکند. شناخت شما از استاد و ویژگیهای او به شما کمک می کند که در جلسه ارائه بهتر بتوانید به پرسش ها پاسخ دهید.
نحوه ارتباط چشمی ما با داور و یا دیگر اساتید نیاید بیش از اندازه باشد و باهمه مخاطبین باید به یک اندازه تماس چشمی برقرار کرد و از صحبت اضافی نیز با داور و اساتید خودداری گردد، چون هرچه این صحبت ها بیشتر گردد، اشتباهات و به اصطلاح دانشجویان سوتیهای ما هم بیشتر می گردد.
در جلسه دفاع نیز باید بخوبی به صحبتها مطالب و نکات داور و اساتید گوش کرد تا متوجه دیدگاهها و دغدغه های آنها شویم مثلا متوجه شویم داور با کل موضوع مشکل دارد یا با جزئیات موضوع ، استاد کل نگر است یا جز نگر.
چند نکته مهم در پاسخ به سوالات اساتید و مخاطبین
- وقتی داور یا کسی سوالی پرسید با دقت گوش کنید. اگر کاملا متوجه سوال نشدید، لطفا حدس نزنید و از او بخواهید دوباره سوالش را تکرار کند . بعد از فهم سوال در چنین وضعیتی حتما باید سوال را دوباره تکرار کرد و از سوال کننده پرسید که سوال شما را درست متوجه شده ام.
این کار سه حسن دارد:
- اول اینکه به سوال کننده احترام گذاشته ایم که خوب گوش کرده ایم.
- دوم اینکه همه مخاطبین ممکنه سوال را نشنیده باشند با تکرار سوال متوجه میشویم که همه سوال را شنیده اند زیرا مخاطبین وقتی جوابی را بشنوند که ندانند سوال آن چه بوده است کمی سر خورده میشوند.
- سوم اینکه همزمان که سوال را تکرار میکنید به جواب هم فکر کنید چون آن بخشی از مغز که سوال را تکرار میکند با بخشی از مغز که راه حل را جستجو می کند متفاوت است.
- هرگز احساس نکنید که باید در پاسخ دادن عجله کنید و فورا به سوالات جواب دهید و هرچیزی به ذهن تان آمد بگویید . وقتی پرسشی را میشنوید مکثی کوتاه کرده (حدود سه تا پنج ثانیه عالی است البته بیشتر از پنج ثانیه هم نشود چون تلقی میشود که شما جواب را نمیدانید) سپس پاسخ دهید.
اول اینکه سخنران افکارش را جمع و جور میکند و واضح تر و منسجم تر صحبت می کند دوم اینکه به مخاطبان این پیام را میدهد که سخنران سنجیده سخن می گوید و هر قبل از سخن گفتن فکر میکند و هر حرفی را به زبان نمی آورد و خویشتن دار و مسلط است.
- ممکنه سوال چالش انگیزی از شما بپرسند یا اینکه با نظرات شما مخالفت گردد. باید مراقب باشیم در دام جبهه گیری علیه طرف مقابل نیفتیم چون ممکن است حرفها و صحبت هایی انجام دهیم که بعدا پشیمان شویم. باید در این حالت مراقب احساسات مان باشیم و به شیوه حرفه ای و مثبت سخن بگوییم و انعکاس مثبتی از خودمان بجا بگذارید .
وقتی داور یا کسی که سوالی میپرسد و بلد نیستیم ، چکار باید بکنیم؟
در چنین مواقعی که جواب سوال را نمی دانیم، واکنش ضعیفی از خود بروز ندهیم که جایگاه ما را دچار خدشه کند و بقول معروف خودمان با دست خودمان ابرویمان را نریزیم و می بایست از قبل این موضوع را پیش بینی کرده و آمادگی کافی داشته باشیم و یک راهکار داشته باشیم.
در این مواقع، پاسخ را مختصر و مفید بیان کنید و با جوابهای اضافی راه را برای سوالات بیشتر و بحث باز نکنیم.
- اگر در هنگام سوال کردن به شما گفتند در اسلاید سوم وسط صفحه چه نوشته اید. هول نشوید و مجدد همان لپ تاپ و کامپیوتر را دنبال کنید و به صفحه پروژکتور نگاه نکنید. به جرات می توان گفت نگاه کردن به صفحه پروژکتور و دنبال مطلب گشتن در آن در حین پرسش و پاسخ کار بسیار نادرستی است و کافیست مطلبی را در صفحه پروژکتور پیدا نکنید و تازه حضار بخواهند شما را راهنمایی کنند! این اتفاق به طرز باور نکردنی کبریت به انفجار کشیدن انبار تمرکز شما خواهد بود. پس تنها به دو مکان نگاه کنید اول اساتید و حضار و دوم صفحه مانیتور روبرویتان .
جمع بندی آموزش ارائه دفاع پایان نامه
مخاطب اصلی این مقاله دانشجویان هستند اما مطالعه آن برای کلیه افرادی که می خواهند کنفرانس یا سمینار بدهند مفیداست.