توضیحات

 بررسی شیوه رفتار معلم بر خلاقيت دانش آموزان (مطالعه موردی دانش اموزان ابتدایی ورامین)

مطالعات روانشناسان به شناسایی مراحل مختلفی که موجب شکل گیری  خلاقیت درذهن می شود، منجر شده و روشهایی را برای افزایش  خلاقیت ارائه داده است. خلاقیت از دید صاحب نظران دارای چهار مرحله است (دائمی ۱۳۸۳: ۲۲). 1- مرحله آمادگی: این مرحله از رشد خلاقیت شامل تمرکز بر روی مسئله، سازماندهی اطلاعات، تعریف مسئله و تولید ایده های مربوطه است و بخشی از مطالعه، یادگیری و تلاش برای بیان حقایق به طریق مختلف است (مرحله ای که انگیزش درونی ابداع در فرد به وجود می آید). ۲- مرحله نهفتگی: نهفتگی، هنگامی است که شخص ایده های خود را سازمان دهد و بازبینی نماید و در معرض آزمون قرار دهد. ۳- مرحلة اشراق با بصیرت: مرحله ای که با شناخت ناگهانی همراه است و آن هنگامی است که شخص ناگهان موضوعی را درک کرده و به اجزای مختلف مسئله ارتباط می دهد. ۴- مرحله بازبینی: در این مرحله، عکس العمل ها، ارزشیابی ها و پیشنهادات مشخص به شکل منتقدانه مورد ارزیابی قرار می گیرد و ممکن است مطالعه نتایج تفکر تازه با راه حل جدید، او را وادار به تغییر یا تجدید نظر در آن بنماید.

خلاقیت سیستمی پیچیده و رشد یابنده است که حداقل توسط ۷ تأثیر که عبارتند از : فرایندهای شناختی، فرایندهای عاطفی و اجتماعی، جنبه های خانوادگی، آموزش و پرورش رسمی و غیررسمی، خصوصیات حوزه و زمینه، جوانب زمینه ای و فرهنگی اجتماعی، حوادث، روندها و زمینه های تاریخی شکل داده می شود. یکی از مهم ترین این موارد آموزش و پرورش رسمی و معلم می باشد. در واقع جو کلاسی، ویژگی های معلم، مدیریت و رهبری او در کلاس بر خلاقیت دانش آموزان تأثیر دارد و می تواند خلاقیت دانش آموزان را رشد دهد (همز و نش، ۱۹۹۶: ۱۰).

محیطی که بچه ها در آن کار، بازی و زندگی می کنند می تواند رشد خلاقیت آنها را تسریع کرده و با سرکوب نماید (کمپل و نینسبرگ ، ۲۰۰۰: ۶۸). معلمان می توانند با ایجاد جو مناسب و شرایط لازم خلاقیت کودکان را توسعه بخشیده و یا با رفتار ناصحیح اعتماد به نفس آنها را از بین برده و مانع رشد خلاقیت آنها شوند (حسینی، ۱۳۸۶: ۲۴۵). آنها با رفتارهایی مثل پرسیدن سؤالات باز پاسخ، داشتن سعه صدر در برابر ابهام و تحمل آن، ارائه رفتار تفکر خلاق، جایزه دادن به دانش آموزانی که پاسخ های غیر منتظره می دهند، خلاقیت فراگیران را رشد می دهند (جینگو، ۲۰۰۰۳: ۲۱۸). این معلمان کلاس هایی دانش آموز محور دارند. وجود چنین کلاس هایی همراه با معلمان تسهیل گر کیفیت آموزش را افزایش داده و افراد را برای تفکر تحریک می کند. آنها با آموزش به دانش آموزان و تقویت روحیه آنها در پذیرش عقاید و اندیشه های نو و مؤثر، همچنین تشویق فراگیران به استفاده از خودارزیابی منظم و توضیح مفاهیم برای سایر هم کلاسی های خود، یادگیری از طریق یادگیری را مهم جلوه داده و باعث رشد تفکر خلاق دانش آموزان می شوند (داوس و لومباردی، ۱۹۹۶: ۲۳). در واقع ایجاد یک محیط مثبت و سالم در کلاس به دانش آموزان و معلمان کمک می کند که با تعهد بالا کار کند و در نتیجه خلاقیت دانش آموزان در کلاس افزایش خواهد یافت (الکاراسته و جبران صالح، ۲۰۱۰: ۴۲۰).

به عبارتی می توان گفت تعامل بین معلم و دانش آموز به احتمال زیاد جو خلاقیت را در کلاس تسریع می کند. معلمانی که به دانش آموزانی که سؤالات غیر منتظره می پرسند و عقاید متضاد دارند، احترام زیادی می گذارند، اغلب از روش های متنوع استفاده می کنند و به طور مدام حمایت خود را از عقاید تفکر و احساسات دانش آموز بیان می کنند، پاسخ های مثبت و سازنده در تصحیح اشتباهات دانش آموز با در پاسخگویی به سوالات او فراهم می کنند، نقش مهمی در تقویت خلاقیت دارند. این معلمان جو کلاس را براساس احترام و توجه متقابل قرار می دهند به طوری که هدف و معنای تدریس آنها معنایی فراتر از نقش توصیف شده معلم می دهد. جوی در کلاس ایجاد می کنند که باز، چالشی، حمایتی و قابل اعتماد، پر انرژی، شاد و مشارکتی بوده و رفتارهای خلاق را جایزه می دهد. فرایندهای تفکر و اکتشاف را تشویق می کند و دانش آموزان را برای بیان عقاید خود از طریق روش های لذت آور و سرگرم کننده و بدون ترس آزاد می گذارد ( همز و نش، ۱۹۹۶: 11). روابط عاطفی معلم و شاگرد نیز بر رشد خلاقیت آنها تأثیر دارد. ایجاد شرایط مساعد برای رشد خلاقیت مستلزم وجود جوی صمیمی و مطمئن در کلاس درس است. دانش آموز باید بتواند با آسودگی در کلاس به اظهار نظر بپردازد و بدون نگرانی هر سؤالی را که در ذهن دارد، مطرح نماید. تحقیقات نشان داده است که روابط صمیمانه و توأم با علاقه و احترام نقش مؤثری در رشد خلاقیت دانش آموز دارد. در کلاس های خلاق، فکر بیشتر از حافظه ارزش دارد. معلم تعادلی بین امنیت روانی و آزادی برقرار می سازد تا دانش آموزان بتوانند ریسک کنند. معلم هدایت گر و تسهیل کننده است. در حالی که در کلاس غیر خلاق، معلم مقتدر است، سخت در بند زمان، غیر حساس به نیازهای احساسی دانش آموزان و مقید به نظم و دادن اطلاعات است (حسینی، ۱۳۸۶: ۲۷). لذا ، هدف محقق این است که تأثیر این سبک های رفتار رهبری معلم بر میزان خلاقیت دانش آموزان را بررسی کند.